Szczegóły

Opublikowano: środa, 06, lipiec 2022 09:09

Rok 2022 czasem świętowania 100-lecia powstania Towarzystwa Przyjaciół Nauki i Sztuki w Gdańsku (TPNiS) oraz tradycji jego kontynuatorów - Gdańskiego Towarzystwa Naukowego (GTN) i Gdańskiego Towarzystwa Przyjaciół Sztuki (GTPS).

W zaistniałym na mocy traktatu wersalskiego (1920) II Wolnym Mieście Gdańsku powstało – 11 lipca 1922 roku – Towarzystwo Przyjaciół Nauki i Sztuki w Gdańsku, zarejestrowane w sądzie miejskim 18 listopada tegoż roku. Towarzystwo integrowało Polonię gdańską w okresie międzywojennym, w sercach polskich gdańszczan przetrwało II wojnę światową i reaktywowało działalność w dniu 22 lipca 1945 roku. Dzięki intensywnym staraniom szybko rozwijającego się po wojnie gdańskiego ośrodka naukowego nastąpiło jego przekształcenie w Gdańskie Towarzystwo Naukowe – w dniu 27 października 1956 roku – współpracujące z powstałą w 1952 roku Polską Akademią Nauk. Dwa lata później (2 maja 1958) powstało Gdańskie Towarzystwo Przyjaciół Sztuki, które upatruje swych korzeni w istniejącym w latach 1922–1956 TPNiS.

Tradycje Towarzystw naukowych w Gdańsku są znacznie dłuższe – ponad 300 letnie. Nawiązują do powstania – w 1720 roku – dziesiątego w kręgu kultury europejskiej i pierwszego w Gdańsku i I Rzeczypospolitej towarzystwa Societas Litteraria cuius symbolum virtutis et scientiarum incrementa, którego obszar zainteresowań obejmował humanistykę i nauki przyrodnicze. Na bazie doświadczeń tegoż towarzystwa powstało 22 lata później Societas Physicae Experimentalis, identyfikowane z czasem z nazwą Die Naturforschende Gesellschaft (od 1753), któremu król Polski August III Sas nadał – nie zaistniały formalnie – przywilej towarzystwa królewskiego (1756). W roku 2022 mija zatem 100 lat od utworzenia w Gdańsku Towarzystwa Przyjaciół Nauki i Sztuki – którego kontynuatorem jest Gdańskie Towarzystwo Naukowe i do którego tradycji odwołuje się Gdańskie Towarzystwo Przyjaciół Sztuki, ale również niewiele ponad 300 lat od powstania pierwszego towarzystwa naukowego – Societas Litteraria cuius symbolum virtutis et scientiarum incrementa.

Gdańskie Towarzystwo Naukowe – wspólnie z Gdańskim Towarzystwem Przyjaciół Sztuki oraz społecznością naukową i artystyczną Trójmiasta – upamiętniło znamienite jubileusze przypadające w minionym roku kilkoma wydarzeniami naukowymi oraz artystycznymi. Ukazał się specjalny tom (LXXXI) „Rocznika Gdańskiego GTN” – czasopisma istniejącego od 1927 roku – oraz wydana została książka zatytułowana "100 lat Gdańskiego Towarzystwa Naukowego kontynuatora tradycji Towarzystwa Przyjaciół Nauki i Sztuki w Gdańsku". Wybity został medal upamiętniający 100-lecie TPNiS, GTN, GTPS oraz wyemitowany przez Pocztę Polską znaczek jubileuszowy. W dniu 26 maja odbyło się Seminarium Naukowe dedykowane 100-leciu towarzystw oraz Walne Zebranie członków GTN. W dniu 16 września miała miejsce jubileuszowa gala z okazji 100-lecia towarzystw uświetniona koncertem jubileuszowym. W dniach 20-22 października odbył się III Kongres Towarzystw Naukowych – ważne ogólnopolskie wydarzenie naukowe wkomponowane w obchody 100-lecia TPNiS, GTN, GTPS oraz 70-lecia Polskiej Akademii Nauk. Wreszcie, 18 listopada minionego roku uroczyście obchody jubileuszu zakończono. 

Narody i państwa znajdują swoje miejsce w historii i świecie gdy zdołają ukształtować podstawy bytu i ładu społecznego oraz identyfikowaną z nimi naukę i kulturę. To nauka i kultura były i są głównymi obszarami zainteresowań towarzystw, których pożyteczną społecznie działalność pragnęliśmy przybliżyć i zaoferować społeczności Gdańska i regionu pomorskiego w jubileuszowym roku.